bütçe ve türleri
________________________________________
S-1 Türkiye de kamu kesiminde uygulanmakta olan bütçeler nelerdir? Genel bütçeye dahil olan kuruluşlar nelerdir? Genel Bütçenin hazırlanması ve onaylanması hakkında bilgi veriniz.
C-1 Türkiye de kamu kesiminde uygulanmakta olan bütçeler: * Genel Bütçe * Özerk Bütçe * Özel bütçe, * Katma Bütçe olmak üzere dörde ayrılır.
Genel bütçeye dahil olan kuruluşlar şunlardır:
• TBMM * Danıştay
• Cumhurbaşkanlığı * Yargıtay
• Sayıştay * Devlet Planlama Teşkilatı
• Anayasa Mahkemesi * Devlet İstatistik End.
• Başbakanlık * Bakanlıklar
• Diyanet işleri başkanlığı * Hazine Müsteşarlığı
Genel bütçe şu aşamalardan oluşur: Hazırlama, onaylama, uygulama ve denetim aşamalarından oluşur. Genel bütçe hükümetin 1 yıllık programıdır.
Genel Bütçenin hazırlanması: Genel bütçeye dahil olan kuruluşlar 1 yıl içerisinde yapacakları yatırımları ve ihtiyaç duydukları bütçeyi Maliye Bakanlığına bildirirler. Maliye Bakanlığında; bu bütçeleri bir araya getirerek gerekli incelemeler yapıldıktan sonra 1 yıllık bütçe kanun tasarısını meydana getirir. Bu tasarı Bakanlar Kurulunun onayından geçtikten sonra TBMM’ye sunulur. Bakanlar kurulu genel ve katma bütçe tasarıları ile milli bütçe tahminlerini gösteren raporu mali yıl başından en az 75 gün önce TBMM’ne ulaştırmalıdır. Bu maddeye göre; bütçe tasarıları en geç 15 Ekim’e TBMM’ne sunulmalıdır.
Genel Bütçenin Onaylanması: Mali yıl başından önce TBMM’ye gelen kanun tasarısı önce Plan ve Bütçe Komisyonuna gelir,bu komisyonda toplam 40 tane üye bulunur. Bunların 25 tanesi iktidar partisi 15 tanesi de Muhalefet Partisi Milletvekillerinden oluşur. Komisyon kanun tasarısı üzerinde çalışmalarını 55 gün içinde tamamlamak zorundadır. Komisyonda son şeklini alan bütçe kanun tasarısı Meclis Genel Kuruluna gelir. Genel kurulda 20 gün içinde onaylayarak Cumhurbaşkanına gönderir. Cumhur başkanının onaylamasından sonra Resmi gazetede yayınlanarak 1 Ocak da yürürlüğe girer.
Bütçe kanunu Meclis ’de kabul edilmezse geçici bütçe uygulamasına geçilir. Geçici bütçenin süresi 3 aydır.
S-2 Genel Bütçenin Uygulanması hakkında bilgi veriniz. Bir giderin hak sahibine ödenmesi için kaç aşamadan geçmesi gerekir bu aşamalar hakkında bilgi veriniz.
Genel Bütçenin Uygulanması: Hükümet tarafından uygulanır. Hükümet adına uygulamayı ise Maliye Bakanlığı yürütür. Kamu kuruluşlarının ön görülen harcamaları yapabilmeleri için ödeneklerin Maliye Bakanlığı tarafından serbest bırakılması gerekir.
Bir giderin hak sahibine ödenmesi için 4 aşamadan geçmesi gerekir bunlar:
a. Giderlerin taahhüdü: Taahhüt kamu giderlerinin yapılabilmesi için ilgili Bakanın yada yetkili kıldığı kişinin veya 2 dereceden ita amirinin kabul ve imza ettiği karar ve sözleşmelerdir. Bütçede yer almayan giderler için ita amirleri taahhüt işlemi yapamazlar. Bu tür giderlere Donmuş Giderler adı verilir. Örneğin: ek ders ücretleri ,okul, yol yapımı tamir ve tadilat işlemleri.
b. Giderlerin tahakkuku: Borç miktarının saptanması ve devletin borçlu olduğunun kabulü aşamasıdır. Burada devlete karşı yapılan taahhütler yerine getirilmiş ancak devlet borcunu ödememiştir.
c. Giderlerin verile emrine bağlanması: Borcun hak sahibine ödenmesi amacıyla tahakkuk memuru tarafından hazırlanan ve ita amirince onaylanan yazılı emirdir.
d. Giderlerin Ödenmesi: Verilen emrine bağlanmış olan giderler saymanlıklar tarafından ödenir. Ancak yasal yönden incelenir. Eksik, usulsüz ve yanlış ödemelerde saymanlar ve ita amirleri sorumlu tutarlar.
S-3 Hazine Nedir? Hazine işlemleri Kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız.
C-3 Hazine: Devletin gelirlerinin toplanması işletilmesi giderlerin gereken yerde ve zamanda yapılması görevlerini yerine getiren soyut bir kasadır. Gelir ve gider denkliğinin sağlanmasında, bütçenin sağlıklı bir şekilde uygulanmasında hazinenin önemi büyüktür. Hazine işlemleri yer ve zaman bakımından olmak üzere 2’ye ayrılır:
• Yer bakımından hazine işlemleri: Gelir ve giderler arasındaki dengesizliklerin ortadan kaldırılması için yapılan işlemlerdir. Örn: Geliri fazla olan Marmara Bölgesinde ihtiyaç fazlası paranın geliri az olan Güney Doğu bölgesine aktarılması gibi.
• Zaman Bakımından hazine işlemleri: Kamu giderlerinin giderlerle uyumlu olarak toplandığı zamanlarda yapılan işlemlerdir. Hazine yapılan giderleri karşılayabilmek için bazı borç kaynakları başvurur. Bunlar; Merkez Bankası Avansları, Adi emanetler ve Hazine Bonolardır.
S-4 Denetim nedir? Genel Bütçenin denetimini gerçekleştiren organlar nelerdir? Bunlar hakkında bilgi veriniz.
C-4 Denetim: Yürütme organına gelirlerin toplanması ve giderlerin yapılması için verilen yetkilerin yasalara uygun olarak kullanılıp kullanılmadığının araştırılmasına denetim denir.
Genel Bütçenin denetimini gerçekleştiren organlar:
1- İdari denetimi: Hükümetin yetkili organları ve Sayıştay tarafından gerçekleştirilir. İdari denetim gelirler ve giderler yönünden olmak üzere 2’ye ayrılır:
a. Gelirlerin denetimi:
• Sayıştay alacakların hakların kanunlara tüzüklere ve yönetmeliklere uygun şekilde tahsil edilip edilmediğini denetler.
• Maliye müfettişleri hesap uzmanları, gelir kontrolörü, defterdarlıklar, vergiler konusunda denetim yapmaya yetkililerdir.
• Üstler astlarını sürekli olarak denetlerler.
b. Giderlerin denetimi :
• Taahhütlerin denetlenmesi: Bütçe ve mali kontrol genel müdürlüğüne bağlı olarak çalışan bütçe daire başkanları ile Sayıştay tarafından gerçekleştirilir.
• Tahakkuk denetimi: Tahakkuk memurları ve onların bağlı oldukları ita amirleri tarafından yapılır. Ayrıca tahakkuklar Sayıştay tarafından da denetlenir.
• Verile emrinin denetimi: Maliye Bakanlığı Sayıştay tarafından yapılır. Maliye Bakanlığı adına denetimi illerde defterdarlıklar ilçede ise Mal Müdürlükleri yapar.
• Ödemelerin denetimi: Bu denetimi sayman tarafından gerçekleştirilir.
2- Yargı Denetimi: Sayıştay tarafından gerçekleştirilir. Saymanlar mali yılı izleyen 7 ay içinde geçmiş yıla ait olan hesapları Sayıştay’a göndermek zorundadırlar. Sayıştay’a gelen hesaplar denetçiler tarafından incelenir ve bir rapor hazırlanarak bunlara ilişkin belgelerle birlikte Sayıştay 1. başkanlığı tarafından ilgili dairelere gönderilir. Daireler raporları incelerken Sayıştay savcısının görüşlerini alırlar. İnceleme sonunda hesapların yargılanmasına geçilir. Yargılama beraat, tazmin veya zimmet şeklinde sona erer.
3- Yasama Denetimi; TBMM’nin kendisine verdiği yetki ile bütçenin uygulanası ile ilgili aşamaları denetleyebilmektedir. Bu denetim, soru, gensoru, meclis araştırması, genel görüşme ve meclis soruşturması yollarından biri ile gerçekleştirilir.
• Kesin Hesap Kanunu: Uygulaması bitmiş olan bütçenin kapatılması için bakanlar kurulu tarafından hazırlanır. Bütçe kanun tasarısı ile birlikte meclise sunulur. Bu kanunun sonuna Sayıştay tarafından hazırlanan raporlar eklenir. Bu kanunun meclis tarafından kabul edilmesi hükümetin geçmiş uygulamalarının meclis tarafından onaylanması anlamına gelir.
B. Katma Bütçeler: Kendilerine ait gelirleri olan ve giderleri bu gelirlerden karşılayan bütçelerdir. Gelirleri giderlerini karşılamadığında hazineden yardım alırlar. Katma bütçeli kuruluşlarda katma bütçenin; Üniversiteler, Vakıflar genel müdürlüğü, gençlik ve spor Gene müdürlüğü, sosyal hizmet ve çocuk esirgeme kurulu. Bu saydığımız kurullar aynı zamanda sosyal ve kültürel nitelik taşıyan katma
bütçeli kuruluşlardır. Katma bütçeli kuruluşlar yönetim bakımından yarı özerkliğe sahiptir. Hazırlanması ve onaylanması genel bütçeyle aynı aşamalardan geçer.
• Konsolide Bütçe; Genel ve Katma Bütçelerin birleşmesiyle konsolide bütçe ortaya çıkar. Genel ve Katma bütçenin toplamından hazine yardımları çıkartarak konsolide bütçe çıkarılır.
C. Özerk Bütçeler : Giderlerini tamamen kendi imkanlarından karşılayan devletten yardım almayan gelirlerini kendi iktisadi ve ticari faaliyetlerinden sağlayan kamuya ait devlet kuruluşlarının bütçeleridir. Bu kuruluşları kamu iktisadi teşekkülleri olarak adlandırırız. Özerk Bütçenin özellikleri şunlardır;
• Genel ve katma bütçelerden ayrı düzenlenirler. Genel muhasebe kanunlarına, artırma eksiltme ve ihale kanunu ayrıca Sayıştay vizesine tabi değildir.
________________________________________
S-1 Türkiye de kamu kesiminde uygulanmakta olan bütçeler nelerdir? Genel bütçeye dahil olan kuruluşlar nelerdir? Genel Bütçenin hazırlanması ve onaylanması hakkında bilgi veriniz.
C-1 Türkiye de kamu kesiminde uygulanmakta olan bütçeler: * Genel Bütçe * Özerk Bütçe * Özel bütçe, * Katma Bütçe olmak üzere dörde ayrılır.
Genel bütçeye dahil olan kuruluşlar şunlardır:
• TBMM * Danıştay
• Cumhurbaşkanlığı * Yargıtay
• Sayıştay * Devlet Planlama Teşkilatı
• Anayasa Mahkemesi * Devlet İstatistik End.
• Başbakanlık * Bakanlıklar
• Diyanet işleri başkanlığı * Hazine Müsteşarlığı
Genel bütçe şu aşamalardan oluşur: Hazırlama, onaylama, uygulama ve denetim aşamalarından oluşur. Genel bütçe hükümetin 1 yıllık programıdır.
Genel Bütçenin hazırlanması: Genel bütçeye dahil olan kuruluşlar 1 yıl içerisinde yapacakları yatırımları ve ihtiyaç duydukları bütçeyi Maliye Bakanlığına bildirirler. Maliye Bakanlığında; bu bütçeleri bir araya getirerek gerekli incelemeler yapıldıktan sonra 1 yıllık bütçe kanun tasarısını meydana getirir. Bu tasarı Bakanlar Kurulunun onayından geçtikten sonra TBMM’ye sunulur. Bakanlar kurulu genel ve katma bütçe tasarıları ile milli bütçe tahminlerini gösteren raporu mali yıl başından en az 75 gün önce TBMM’ne ulaştırmalıdır. Bu maddeye göre; bütçe tasarıları en geç 15 Ekim’e TBMM’ne sunulmalıdır.
Genel Bütçenin Onaylanması: Mali yıl başından önce TBMM’ye gelen kanun tasarısı önce Plan ve Bütçe Komisyonuna gelir,bu komisyonda toplam 40 tane üye bulunur. Bunların 25 tanesi iktidar partisi 15 tanesi de Muhalefet Partisi Milletvekillerinden oluşur. Komisyon kanun tasarısı üzerinde çalışmalarını 55 gün içinde tamamlamak zorundadır. Komisyonda son şeklini alan bütçe kanun tasarısı Meclis Genel Kuruluna gelir. Genel kurulda 20 gün içinde onaylayarak Cumhurbaşkanına gönderir. Cumhur başkanının onaylamasından sonra Resmi gazetede yayınlanarak 1 Ocak da yürürlüğe girer.
Bütçe kanunu Meclis ’de kabul edilmezse geçici bütçe uygulamasına geçilir. Geçici bütçenin süresi 3 aydır.
S-2 Genel Bütçenin Uygulanması hakkında bilgi veriniz. Bir giderin hak sahibine ödenmesi için kaç aşamadan geçmesi gerekir bu aşamalar hakkında bilgi veriniz.
Genel Bütçenin Uygulanması: Hükümet tarafından uygulanır. Hükümet adına uygulamayı ise Maliye Bakanlığı yürütür. Kamu kuruluşlarının ön görülen harcamaları yapabilmeleri için ödeneklerin Maliye Bakanlığı tarafından serbest bırakılması gerekir.
Bir giderin hak sahibine ödenmesi için 4 aşamadan geçmesi gerekir bunlar:
a. Giderlerin taahhüdü: Taahhüt kamu giderlerinin yapılabilmesi için ilgili Bakanın yada yetkili kıldığı kişinin veya 2 dereceden ita amirinin kabul ve imza ettiği karar ve sözleşmelerdir. Bütçede yer almayan giderler için ita amirleri taahhüt işlemi yapamazlar. Bu tür giderlere Donmuş Giderler adı verilir. Örneğin: ek ders ücretleri ,okul, yol yapımı tamir ve tadilat işlemleri.
b. Giderlerin tahakkuku: Borç miktarının saptanması ve devletin borçlu olduğunun kabulü aşamasıdır. Burada devlete karşı yapılan taahhütler yerine getirilmiş ancak devlet borcunu ödememiştir.
c. Giderlerin verile emrine bağlanması: Borcun hak sahibine ödenmesi amacıyla tahakkuk memuru tarafından hazırlanan ve ita amirince onaylanan yazılı emirdir.
d. Giderlerin Ödenmesi: Verilen emrine bağlanmış olan giderler saymanlıklar tarafından ödenir. Ancak yasal yönden incelenir. Eksik, usulsüz ve yanlış ödemelerde saymanlar ve ita amirleri sorumlu tutarlar.
S-3 Hazine Nedir? Hazine işlemleri Kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız.
C-3 Hazine: Devletin gelirlerinin toplanması işletilmesi giderlerin gereken yerde ve zamanda yapılması görevlerini yerine getiren soyut bir kasadır. Gelir ve gider denkliğinin sağlanmasında, bütçenin sağlıklı bir şekilde uygulanmasında hazinenin önemi büyüktür. Hazine işlemleri yer ve zaman bakımından olmak üzere 2’ye ayrılır:
• Yer bakımından hazine işlemleri: Gelir ve giderler arasındaki dengesizliklerin ortadan kaldırılması için yapılan işlemlerdir. Örn: Geliri fazla olan Marmara Bölgesinde ihtiyaç fazlası paranın geliri az olan Güney Doğu bölgesine aktarılması gibi.
• Zaman Bakımından hazine işlemleri: Kamu giderlerinin giderlerle uyumlu olarak toplandığı zamanlarda yapılan işlemlerdir. Hazine yapılan giderleri karşılayabilmek için bazı borç kaynakları başvurur. Bunlar; Merkez Bankası Avansları, Adi emanetler ve Hazine Bonolardır.
S-4 Denetim nedir? Genel Bütçenin denetimini gerçekleştiren organlar nelerdir? Bunlar hakkında bilgi veriniz.
C-4 Denetim: Yürütme organına gelirlerin toplanması ve giderlerin yapılması için verilen yetkilerin yasalara uygun olarak kullanılıp kullanılmadığının araştırılmasına denetim denir.
Genel Bütçenin denetimini gerçekleştiren organlar:
1- İdari denetimi: Hükümetin yetkili organları ve Sayıştay tarafından gerçekleştirilir. İdari denetim gelirler ve giderler yönünden olmak üzere 2’ye ayrılır:
a. Gelirlerin denetimi:
• Sayıştay alacakların hakların kanunlara tüzüklere ve yönetmeliklere uygun şekilde tahsil edilip edilmediğini denetler.
• Maliye müfettişleri hesap uzmanları, gelir kontrolörü, defterdarlıklar, vergiler konusunda denetim yapmaya yetkililerdir.
• Üstler astlarını sürekli olarak denetlerler.
b. Giderlerin denetimi :
• Taahhütlerin denetlenmesi: Bütçe ve mali kontrol genel müdürlüğüne bağlı olarak çalışan bütçe daire başkanları ile Sayıştay tarafından gerçekleştirilir.
• Tahakkuk denetimi: Tahakkuk memurları ve onların bağlı oldukları ita amirleri tarafından yapılır. Ayrıca tahakkuklar Sayıştay tarafından da denetlenir.
• Verile emrinin denetimi: Maliye Bakanlığı Sayıştay tarafından yapılır. Maliye Bakanlığı adına denetimi illerde defterdarlıklar ilçede ise Mal Müdürlükleri yapar.
• Ödemelerin denetimi: Bu denetimi sayman tarafından gerçekleştirilir.
2- Yargı Denetimi: Sayıştay tarafından gerçekleştirilir. Saymanlar mali yılı izleyen 7 ay içinde geçmiş yıla ait olan hesapları Sayıştay’a göndermek zorundadırlar. Sayıştay’a gelen hesaplar denetçiler tarafından incelenir ve bir rapor hazırlanarak bunlara ilişkin belgelerle birlikte Sayıştay 1. başkanlığı tarafından ilgili dairelere gönderilir. Daireler raporları incelerken Sayıştay savcısının görüşlerini alırlar. İnceleme sonunda hesapların yargılanmasına geçilir. Yargılama beraat, tazmin veya zimmet şeklinde sona erer.
3- Yasama Denetimi; TBMM’nin kendisine verdiği yetki ile bütçenin uygulanası ile ilgili aşamaları denetleyebilmektedir. Bu denetim, soru, gensoru, meclis araştırması, genel görüşme ve meclis soruşturması yollarından biri ile gerçekleştirilir.
• Kesin Hesap Kanunu: Uygulaması bitmiş olan bütçenin kapatılması için bakanlar kurulu tarafından hazırlanır. Bütçe kanun tasarısı ile birlikte meclise sunulur. Bu kanunun sonuna Sayıştay tarafından hazırlanan raporlar eklenir. Bu kanunun meclis tarafından kabul edilmesi hükümetin geçmiş uygulamalarının meclis tarafından onaylanması anlamına gelir.
B. Katma Bütçeler: Kendilerine ait gelirleri olan ve giderleri bu gelirlerden karşılayan bütçelerdir. Gelirleri giderlerini karşılamadığında hazineden yardım alırlar. Katma bütçeli kuruluşlarda katma bütçenin; Üniversiteler, Vakıflar genel müdürlüğü, gençlik ve spor Gene müdürlüğü, sosyal hizmet ve çocuk esirgeme kurulu. Bu saydığımız kurullar aynı zamanda sosyal ve kültürel nitelik taşıyan katma
bütçeli kuruluşlardır. Katma bütçeli kuruluşlar yönetim bakımından yarı özerkliğe sahiptir. Hazırlanması ve onaylanması genel bütçeyle aynı aşamalardan geçer.
• Konsolide Bütçe; Genel ve Katma Bütçelerin birleşmesiyle konsolide bütçe ortaya çıkar. Genel ve Katma bütçenin toplamından hazine yardımları çıkartarak konsolide bütçe çıkarılır.
C. Özerk Bütçeler : Giderlerini tamamen kendi imkanlarından karşılayan devletten yardım almayan gelirlerini kendi iktisadi ve ticari faaliyetlerinden sağlayan kamuya ait devlet kuruluşlarının bütçeleridir. Bu kuruluşları kamu iktisadi teşekkülleri olarak adlandırırız. Özerk Bütçenin özellikleri şunlardır;
• Genel ve katma bütçelerden ayrı düzenlenirler. Genel muhasebe kanunlarına, artırma eksiltme ve ihale kanunu ayrıca Sayıştay vizesine tabi değildir.
